ISTANBUL – Beribu-ribu penunjuk perasaan kembali ke jalan-jalan di Istanbul pada Selasa selepas protes terbesar selama seminggu melanda Türkiye dalam tempoh lebih sedekad, menentang tindakan keras yang menyaksikan hampir 1,500 orang ditangkap.
Demonstrasi tercetus selepas penahanan Datuk Bandar Istanbul Ekrem Imamoglu, saingan politik utama Presiden Recep Tayyip Erdogan, dalam satu tindakan yang dilihat penyokong pembangkang sebagai pencabulan kedaulatan undang-undang.
Pihak berkuasa telah bertindak balas dengan tindakan keras yang telah mencemaskan kumpulan hak asasi manusia, dengan tujuh wartawan yang membuat liputan protes telah direman dalam tahanan oleh mahkamah Istanbul pada Selasa.
Antaranya ialah jurugambar AFP Yasin Akgul, mendapat teguran tajam daripada agensi berita yang berpangkalan di Paris itu.
“Pemenjaraannya tidak boleh diterima. Inilah sebabnya saya meminta anda campur tangan secepat mungkin untuk mendapatkan pembebasan pantas wartawan kami,” kata Ketua Pegawai Eksekutif dan pengerusi agensi itu, Fabrice Fries dalam surat kepada presidensi Turki.
Mahkamah mendakwa Akgul, 35, dan yang lain “mengambil bahagian dalam perhimpunan haram dan perarakan,” walaupun Fries berkata Akgul “bukan sebahagian daripada protes” tetapi hanya membuat liputan sebagai wartawan.
Kumpulan kebebasan media Reporters Without Borders (RSF) mengecam keputusan itu sebagai “skandal”, dengan wakil Türkiye Erol Onderoglu berkata ia “mencerminkan situasi yang sangat serius di Turkiye”.
Orang ramai telah mengingkari larangan protes untuk turun ke jalan setiap hari sejak penahanan Imamoglu pada 19 Mac, dengan pergolakan merebak di seluruh Türkiye dan menyebabkan pertempuran setiap malam dengan pasukan keselamatan.
Dalam menghadapi protes terbesar di Türkiye sejak pemberontakan Gezi 2013 berhubung pembangunan semula taman Istanbul, Erdogan tetap menentang, mengecam perhimpunan itu sebagai “keganasan jalanan”.
“Mereka yang menyebarkan keganasan di jalanan dan mahu membakar negara ini tiada tempat untuk dituju. Jalan yang mereka lalui adalah jalan buntu,” kata Erdogan, yang kini telah memerintah anggota NATO itu selama suku abad, pada Selasa.
Tetapi ketika dia bercakap, beribu-ribu pelajar berarak melalui daerah Sisli di Istanbul, yang datuk bandarnya Resul Emrah Sahan dipenjarakan dalam kes yang sama seperti Imamoglu, menuju ke ibu pejabat perbandaran daerah itu.
Mereka melaungkan “kerajaan, letak jawatan!” dan mengibarkan bendera dan sepanduk dengan slogan termasuk “Tayyip letak jawatan!” ketika sekumpulan besar polis rusuhan memerhati, manakala orang di pangsapuri di atas memukul belanga untuk menunjukkan persetujuan mereka.
Ramai yang menutup muka dengan selendang atau topeng, dan mengakui mereka takut dikenal pasti oleh polis.
“Kami tidak boleh menyatakan diri kami secara bebas,” kata seorang pelajar yang memberikan namanya sebagai Nisa kepada AFP, dengan mengatakan dia tetap menyertai protes itu “untuk mempertahankan demokrasi”.
Secara berasingan, beribu-ribu juga berhimpun untuk malam ketujuh berturut-turut dalam protes yang dianjurkan oleh Parti Rakyat Republikan (CHP) Imamoglu di daerah Sarachane, rumah dewan bandar Istanbul yang dikendalikan Imamoglu sejak 2019.
Menghadapi apa yang boleh menjadi perselisihan panjang, pemimpin CHP Ozgur Ozel mengadakan perhimpunan besar-besaran untuk Sabtu di Istanbul yang katanya akan menjadi “pungutan suara terbuka terbesar dalam sejarah” dan akan mendesak untuk pilihan raya awal.
“Adakah anda bersedia untuk perhimpunan besar di dataran besar di Istanbul pada Sabtu untuk menyokong Imamoglu, untuk membantah penahanannya, untuk menuntut perbicaraan yang telus dan terbuka, untuk mengatakan kami sudah cukup dan kami mahu pilihan raya awal?” Ozel bertanya kepada penunjuk perasaan, memberitahu mereka perhimpunan itu akan diadakan di kawasan Maltepe yang luas di sebelah Asia di Istanbul.
Dalam kemungkinan perubahan taktik untuk menumpukan usaha pada perhimpunan Sabtu, beliau berkata beliau tidak akan memanggil satu lagi protes Sarachane pada Rabu.
Dengan polis rusuhan menggunakan meriam air, semburan lada dan peluru getah terhadap penunjuk perasaan, Majlis Eropah mengecam penggunaan kekerasan yang “tidak seimbang” manakala Human Rights Watch berkata ia adalah “masa gelap untuk demokrasi” di Türkiye.
Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu juga menyuarakan kebimbangan terhadap penggunaan Türkiye terhadap penahanan besar-besaran dan “larangan menyeluruh yang menyalahi undang-undang terhadap protes,” menggesa pihak berkuasa untuk menyiasat sebarang penggunaan kekerasan yang menyalahi undang-undang.
Pada Selasa, polis menahan 1,418 suspek kerana mengambil bahagian dalam “demonstrasi haram,” Menteri Dalam Negeri Ali Yerlikaya menulis di X, memberi amaran “tiada konsesi” bagi mereka yang “mengganas jalanan”.
Tetapi Ozel memberitahu orang ramai Sarachane: “Kami tidak mengurangkan bilangan dengan penangkapan – akan ada lebih ramai daripada kami.”
Dia menambah tahap tindakan keras itu sedemikian rupa sehingga “tiada ruang yang tersisa di penjara Istanbul”.
AN-AFP, 25.3.2025
